Պա­տե­րազմ է հա­յի հո­գում, սր­տում, մտ­քում: Ես այս տո­ղե­րը գրում եմ, երբ հի­մա, հենց այ­սօր Ար­ցա­խում վճռ­վում են ճա­կա­տագ­րա­կան խն­դիր­ներ:

ԱՄՆ նորընտիր նախագահ Ջո Բայդենը կճանաչի Հայոց Ցեղասպանությունն ու կմիջամտի Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորմանը՝ գրված է նրա գրասենյակի տարածած պաշտոնական փաստաթղթում:

Մար­տին Լյու­թե­րը (1483-1546 թթ.) միջ­նա­դա­րյան Եվ­րո­պա­յի ա­մե­նա­պայ­ծառ մտա­ծող­նե­րից էր, գեր­մա­նա­կան ռե­ֆոր­մա­ցիա­յի ա­ռաջ­նորդն ու լյու­թե­րա­կա­նու­թյան հիմ­նա­դի­րը։ Ապ­րել է 16-րդ դա­րում, ա­մե­նայն հա­վա­նա­կա­նու­թյամբ ա­ռե­րես­վել է թուր­քե­րի հետ, չէ՞ որ Եվ­րո­պան կքել էր օս­ման­ցի­նե­րի լծի տակ։

Սուրբ Ա­մե­նափր­կիչ մայր տա­ճա­րը կա­ռուց­վել է Շու­շիի բար­ձուն­քին՝ հզոր, ամ­րա­կուռ, հո­յա­կերտ։ Թշ­նա­մի­ներն այն քան­դե­լու բա­զում փոր­ձեր են ա­րել, բայց ա­պար­դյուն։ Տա­ճա­րի հիմ­նա­կան պաշտ­պա­նիչ ու­ժը մե­տա­ղա­կուռ գա­մերն են, ո­րոն­ցով մար­մա­րյա քա­րերն ա­գուց­ված են ի­րար, նույն կերպ՝ նաև աս­տի­ճան­նե­րը։

Հա­րյուր եր­կու տա­րի ա­ռաջ, ճիշտ հոկ­տեմ­բե­րյան այս օ­րե­րին, զեն­քի ձայ­նե­րից դղր­դում ու դո­ղում էին Սյու­նյաց սա­րերն ու ձո­րե­րը: Ա­րյու­նա­լի կռիվ­նե­րի աս­պա­րեզ էր դար­ձել լեռ­նաշ­խար­հը:

Մին­չե­ղեռ­նյան ի­րա­կա­նու­թյու­նը կամ արևմտա­հա­յոց կյան­քի հա­մի­դյան «սու­րի և սո­վի» ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը 20-րդ դա­րաս­կզ­բի պատ­մա­քա­ղա­քա­կան զար­գա­ցում­նե­րի ոճ­րա­գոր­ծու­թյան, ին­չու չէ, նաև ոճ­րա­բա­նու­թյան այլ մե­թո­դա­բա­նու­թյուն էր ա­ռա­ջադ­րե­լու:

Մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թյան հա­մար պարզ է, որ 2020 թվի սեպ­տեմ­բե­րի 27-ի վաղ ա­ռա­վո­տյան Ար­ցա­խի դեմ Թուր­քիա­յի և Ադր­բե­ջա­նի սան­ձա­զեր­ծած պա­տե­րազ­մը ռե­սուրս­նե­րի կամ տա­րածք­նե­րի հա­մար մղ­վող սո­վո­րա­կան պա­տե­րազմ չէ:

2019 թ. սեպ­տեմ­բե­րի 8-ին Աղ­թա­մար տու­րի ու­ղեկ­ցու­թյամբ մեր խում­բը նա­վով մեկ­նում էր Աղ­թա­մար կղ­զի՝ մաս­նակ­ցե­լու Վա­նա ծո­վի Սուրբ խաչ ե­կե­ղե­ցում յո­թե­րորդ ան­գամ մա­տուց­վե­լիք պա­տա­րա­գին։ Բա­ցի մեր խմ­բից՝ նա­վում կա­յին նաև Կ. Պոլ­սից ե­կած հա­յեր, Վա­նում, այլ վայ­րե­րում ապ­րող քր­դեր։

Մեղ­րիում, Ա­գա­րա­կում, Շվա­նի­ձո­րում, Լեհ­վա­զում, Վար­դա­նի­ձո­րում,Կար­ճևա­նում, այ­լուր ով գեթ մի խնդ­րով առ­նչ­վել, զրու­ցել էր ջա­հել զին­կո­մի հետ, միշտ հի­շե­լու, մտա­պա­հե­լու էր նրա բա­րի, ժպ­տուն աչ­քե­րը, այ­րա­կան հմայ­քը։ Երբ մեղ­րե­ցի­նե­րը լսե­ցին Կա­րեն Ա­ֆո­յա­նի զոհ­վե­լու լու­րը՝ կար­կա­մե­ցին... Որ­պես հար­գան­քի, մե­ծա­րու­մի նշան՝ նրա լու­սան­կա­րը փակց­րին տան ա­մե­նաաչ­քի զար­նող տե­ղում, վա­րորդ­նե­րը՝ ավ­տո­մե­քե­նա­յի խցի­կում, որ­պես­զի միշտ զգան ար­դա­րա­միտ, խի­զախ հա­յոր­դու ներ­կա­յու­թյու­նը։

Հի­մա կշա­րադ­րեմ այն գլու­խը, ո­րի հա­մար առ­հա­սա­րակ նա­խա­ձեռ­նե­ցի Տ. Քե­լե­կյա­նի մա­սին գրել: Խոս­քը ազ­գա­յին հոգ­սի, կա­րի­քի և ան­հա­տի հարս­տու­թյան փոխ­կա­պակ­ցու­թյանն է վե­րա­բե­րում: